1. Bài thơ: Bác ơi
“Bác ơi” là một bài thơ nổi tiếng của Tố Hữu, được sáng tác trong hoàn cảnh đặc biệt sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Tác phẩm không chỉ là lời tri ân sâu sắc dành cho Bác Hồ mà còn là tiếng lòng của cả dân tộc Việt Nam trước mất mát không gì bù đắp.
Nguyên văn bài thơ “Bác ơi”:
Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa,
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa.
Chiều nay con chạy về thăm Bác,
Ướt lạnh vườn rau mấy gốc dừa.
Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội,
Rước Bác vào thăm thấy Bác cười.
Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế,
Ôm cả non sông, mọi kiếp người.
Bác chẳng riêng ai, người các nước,
Nâng niu tất cả chỉ quên mình.
Bác để tình thương cho chúng con,
Một đời thanh bạch, chẳng vàng son.
Mong manh áo vải hồn muôn trượng,
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn.
Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiều,
Nghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu!
Ra đi Bác dặn: “Còn non nước”,
Nghĩa nặng lòng không dám khóc nhiều.
Bác sống như trời đất của ta,
Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa.
Tự do cho mỗi đời nô lệ,
Sữa để em thơ, lụa tặng già.
Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà,
Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha.
Chúng con chiến đấu cho Bác sống,
Như trời đất mãi mãi không già.
Nhưng mà Bác ơi! Trời nóng quá,
Dân được mùa to Bác có hay?
Ngô lúa đầy sân, trâu đủ cỏ,
Bàn tay Bác tựa ánh sao khuya.
Con lại bên Người, đứng lặng im,
Cá khe nước chảy nhớ nguồn thêm.
Muôn đời con cháu ơn Người dạy,
Bốn cõi đất trời nhớ mãi tên.
2. Giới thiệu về tác giả
Tố Hữu (1920–2002), tên thật là Nguyễn Kim Thành, quê ở Thừa Thiên Huế, là một nhà thơ lớn của Việt Nam và cũng là một nhà cách mạng tiêu biểu. Ông được biết đến với phong cách thơ trữ tình chính trị, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tình cảm cách mạng và nghệ thuật biểu đạt.
Thơ Tố Hữu luôn lấy cảm hứng từ những sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước, là sự kết tinh giữa lý tưởng cách mạng và cảm xúc dạt dào của trái tim người nghệ sĩ. Với những tập thơ nổi tiếng như “Từ ấy,” “Việt Bắc,” “Ra trận,” “Máu và Hoa,” Tố Hữu đã ghi tên mình vào danh sách các nhà thơ vĩ đại nhất trong lịch sử văn học Việt Nam.
Phong cách thơ của ông mang tính dân tộc đậm nét, sử dụng thể thơ truyền thống như lục bát, song thất lục bát, kết hợp với giọng điệu tâm tình, gần gũi và sâu sắc. “Bác ơi” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, thể hiện tình yêu và sự kính trọng tuyệt đối dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh.
3. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Bác ơi”
Bài thơ “Bác ơi” được Tố Hữu sáng tác vào tháng 9 năm 1969, ngay sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời (ngày 2/9/1969). Sự ra đi của Bác Hồ là mất mát to lớn đối với dân tộc Việt Nam. Trong bối cảnh đất nước còn chia cắt, miền Bắc đang xây dựng xã hội chủ nghĩa và miền Nam vẫn tiếp tục cuộc kháng chiến, sự ra đi của Bác càng khiến lòng người đau đớn.
Tố Hữu, với vai trò là nhà thơ của cách mạng, đã dùng thơ ca để giãi bày cảm xúc tiếc thương, kính yêu Bác Hồ. Qua bài thơ, ông không chỉ bày tỏ nỗi đau mất mát mà còn khẳng định tư tưởng, di sản tinh thần mà Bác để lại cho dân tộc. “Bác ơi” không chỉ là tiếng lòng của riêng Tố Hữu mà còn là tâm tư, tình cảm chung của hàng triệu người con đất Việt.
4. Phân tích chi tiết bài thơ “Bác ơi”
4.1. Nỗi đau mất mát không gì bù đắp
- Ngay từ câu mở đầu:
“Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa,
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa,”
Tố Hữu đã khắc họa hình ảnh cả dân tộc chìm trong nỗi đau thương. Nước mắt của con người hòa cùng mưa trời, tạo nên khung cảnh tang thương, xót xa. - Nỗi đau ấy không chỉ là cảm xúc của riêng nhà thơ mà là nỗi mất mát chung của cả đất nước: “Chiều nay con chạy về thăm Bác, / Ướt lạnh vườn rau mấy gốc dừa.”
4.2. Hình tượng Bác Hồ – Tấm gương đạo đức cao cả
- Tố Hữu miêu tả Bác Hồ qua hình ảnh giản dị mà vĩ đại:
“Tim Bác mênh mông thế,
Ôm cả non sông, mọi kiếp người.”
Tấm lòng của Bác rộng lớn như trời đất, không chỉ dành cho dân tộc Việt Nam mà còn lan tỏa đến toàn nhân loại. - Bác sống cuộc đời thanh bạch, giản dị, gần gũi với nhân dân:
“Một đời thanh bạch, chẳng vàng son.
Mong manh áo vải hồn muôn trượng,
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn.”
4.3. Nỗi nhớ và lòng biết ơn
- Bác Hồ luôn mang nỗi nhớ miền Nam trong lòng:
“Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà,
Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha.” - Dân tộc Việt Nam luôn khắc ghi công ơn và lời dạy của Bác, dù Người đã ra đi:
“Ra đi Bác dặn: ‘Còn non nước,’
Nghĩa nặng lòng không dám khóc nhiều.”
4.4. Biểu tượng của tinh thần cách mạng bất diệt
- Tố Hữu khẳng định sự trường tồn của tư tưởng và tinh thần Hồ Chí Minh:
“Bác sống như trời đất của ta,
Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa.” - Hình ảnh “trời đất mãi mãi không già” tượng trưng cho lý tưởng cách mạng của Bác, luôn soi sáng con đường của dân tộc.
4.5. Kết thúc với lời tri ân và cảm xúc bồi hồi
- Khép lại bài thơ, Tố Hữu bày tỏ lòng tri ân sâu sắc, khẳng định rằng Bác Hồ sẽ mãi sống trong lòng mỗi người Việt Nam:
“Muôn đời con cháu ơn Người dạy,
Bốn cõi đất trời nhớ mãi tên.”
5. Tổng kết
Bài thơ “Bác ơi” của Tố Hữu là một tác phẩm đặc biệt trong kho tàng văn học cách mạng Việt Nam, không chỉ bởi nội dung giàu cảm xúc mà còn vì giá trị nhân văn và tư tưởng sâu sắc. Qua bài thơ, hình ảnh Bác Hồ hiện lên thật giản dị mà vĩ đại, vừa gần gũi, thân thuộc, vừa là tấm gương sáng cho muôn đời noi theo.
Tố Hữu đã dùng thơ ca để bày tỏ nỗi đau mất mát, lòng kính yêu và biết ơn vô hạn đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. “Bác ơi” không chỉ là một bài thơ mà còn là lời hứa với Bác, rằng dân tộc Việt Nam sẽ tiếp tục con đường cách mạng mà Người đã vạch ra, để xây dựng đất nước ngày càng tươi đẹp hơn.
