1. Bài thơ Chúc Tết
Dịp xuân Mậu Thân (1968) là một thời khắc đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tầm nhìn chiến lược và tâm huyết cháy bỏng với nền độc lập, đã sáng tác bài thơ chúc Tết năm 1968 ngắn gọn nhưng có sức cổ vũ mãnh liệt. Thơ chúc Tết của Bác không chỉ là lời chào năm mới mà còn là khẩu hiệu, mệnh lệnh, động viên tinh thần chiến đấu của toàn dân tộc.
Dưới đây là nguyên văn bài thơ chúc Tết năm 1968:
Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua
Thắng trận tin vui khắp nước nhà
Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ
Tiến lên!
Toàn thắng ắt về ta.
Chỉ với 5 câu thơ ngắn gọn, Bác đã dồn nén biết bao niềm tin, ước vọng và ý chí quyết thắng. Đây là một trong những bài thơ chúc Tết đặc sắc của Bác, khắc ghi dấu ấn lịch sử thời điểm giao thừa Xuân Mậu Thân 1968. Mặc dù bài thơ rất vắn tắt, song hàm chứa tinh thần, sức mạnh, niềm tin và lời kêu gọi toàn dân đồng lòng vì độc lập, tự do.
2. Giới thiệu về tác giả
2.1. Tiểu sử khái quát về Chủ tịch Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890–1969), tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung, còn được biết đến với nhiều bí danh như Nguyễn Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc,… là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất. Sinh ra tại xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An, Bác Hồ sớm nuôi hoài bão cứu nước, tìm đường giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị thực dân.
Qua nhiều năm bôn ba nước ngoài, nghiên cứu và tiếp thu những tư tưởng tiến bộ, Bác Hồ đã tìm ra con đường cứu nước dựa trên chủ nghĩa Mác – Lênin. Năm 1941, Bác trở về nước, thành lập Mặt trận Việt Minh, lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa Tháng Tám (1945). Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Bác đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
2.2. Phong cách và sự nghiệp văn chương của Bác
- Phong cách văn chương: Chủ tịch Hồ Chí Minh có khả năng sử dụng tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Hán… một cách điêu luyện. Văn phong của Người giàu tính chiến đấu, ngắn gọn, súc tích nhưng không kém phần trữ tình, ấm áp.
- Tác phẩm tiêu biểu:
- “Tuyên ngôn độc lập” (1945) – Văn kiện lịch sử khai sinh nước Việt Nam mới.
- “Nhật ký trong tù” (1939–1942) – Tác phẩm thơ chữ Hán, kết tinh tâm hồn cao đẹp của người chiến sĩ cách mạng.
- Tác phẩm “Đường Kách mệnh” (1927) – Nền tảng tư tưởng cho cách mạng Việt Nam.
- Hệ thống các bài thơ chúc Tết (1946–1969) – Món quà tinh thần Bác dành cho đồng bào, chiến sĩ.
2.3. Thơ chúc Tết – nét đặc sắc trong di sản văn hóa của Bác
Mỗi dịp xuân về, Bác Hồ đều có những vần thơ ngắn gọn để chào đón năm mới và cổ vũ tinh thần yêu nước. Có thể coi “Thơ chúc Tết” là một mảng đặc sắc trong sự nghiệp sáng tác của Bác, bởi:
- Hình thức: Dung lượng ngắn, thường chỉ từ 4 đến 6 câu thơ, dễ thuộc, dễ nhớ.
- Nội dung: Kết hợp hài hòa giữa lời chúc xuân và khẩu hiệu chiến đấu, xây dựng đất nước.
- Giá trị tinh thần: Là “lời hiệu triệu” có sức lan tỏa lớn, động viên quân dân cả nước vượt qua khó khăn, gian khổ.
Bác Hồ vừa là lãnh tụ vĩ đại, vừa là nhà thơ, nhà văn hóa, để lại di sản vô giá cho dân tộc và nhân loại. Bài thơ “Chúc Tết” năm 1968 chính là một trong những dấu ấn minh chứng cho sự kết hợp tài tình giữa tư duy chính trị và tình cảm thi ca của Người.
3. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Chúc Tết”
3.1. Thời điểm đặc biệt: Xuân Mậu Thân 1968
Xuân Mậu Thân 1968 được ghi nhớ sâu sắc trong lịch sử cách mạng Việt Nam với sự kiện Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân. Đây là một chiến dịch quân sự quy mô lớn của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam và quân đội nhân dân Việt Nam, nhằm giành thắng lợi quyết định trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Thời điểm đó, nhân dân Việt Nam dù phải đối mặt với muôn vàn gian khổ, hy sinh nhưng vẫn tràn đầy niềm tin vào chiến thắng cuối cùng.
3.2. Bác Hồ và những ngày cuối năm 1967
Vào cuối năm 1967, tình hình chiến trường miền Nam có nhiều diễn biến quan trọng. Đảng Lao động Việt Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) và Chính phủ đã đánh giá, nhận định cơ hội giành được thắng lợi vang dội nếu tiến hành tổng công kích đúng thời điểm. Trong bối cảnh ấy, Bác Hồ – với vai trò lãnh tụ, tầm nhìn chiến lược, tinh thần lạc quan – tiếp tục truyền đi những thông điệp cổ vũ hết sức quan trọng thông qua thơ chúc Tết.
3.3. Mục đích sáng tác
- Cổ vũ tinh thần toàn dân tộc: Bác tin rằng chỉ có đoàn kết, đồng lòng mới giành được chiến thắng trọn vẹn.
- Bộc lộ quyết tâm và niềm tin: Lời thơ là sự khẳng định “Toàn thắng ắt về ta,” thể hiện lòng tin sắt đá vào chiến dịch sắp tới.
- Tạo khí thế cho chiến dịch Mậu Thân: Bài thơ như một lời kêu gọi, thôi thúc đồng bào, chiến sĩ “tiến lên,” biến ước vọng “Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ” thành hành động cụ thể.
3.4. Sự kiện sau khi bài thơ ra đời
- Ngay dịp Tết Nguyên đán Mậu Thân 1968, các lực lượng vũ trang cách mạng đã tiến hành tổng tiến công và nổi dậy trên khắp miền Nam, gây tiếng vang lớn trên bàn đàm phán quốc tế.
- Dù còn nhiều tranh cãi về kết quả cụ thể, nhưng nhìn chung, Tết Mậu Thân 1968 đã chấn động dư luận thế giới, tạo bước ngoặt quan trọng trong quá trình kết thúc chiến tranh, buộc chính quyền Mỹ dần rút quân.
Có thể nói, bài thơ chúc Tết 1968 của Bác Hồ chính là tiếng gọi, là hiệu lệnh tinh thần mạnh mẽ, khơi dậy khát vọng “thống nhất nước nhà” sớm hơn bao giờ hết.
4. Phân tích chi tiết bài thơ “Chúc Tết”
4.1. Toàn văn bài thơ
Như đã đề cập, bài thơ chúc Tết năm 1968 của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngắn gọn, gồm 5 câu:
Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua
Thắng trận tin vui khắp nước nhà
Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ
Tiến lên!
Toàn thắng ắt về ta.
Để phân tích chi tiết, chúng ta hãy tách bài thơ thành hai phần: bốn câu đầu và câu cuối mang tính kết luận.
4.2. Phân tích bốn câu đầu
4.2.1. Câu 1: “Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua”
- Nghĩa đen: Mùa xuân năm nay (1968) so với những năm trước sẽ rực rỡ, trọn vẹn hơn.
- Nghĩa bóng: “Xuân” ở đây tượng trưng cho niềm hy vọng, cho tinh thần đấu tranh. Từ “hơn hẳn” cho thấy sự tự tin của Bác, khẳng định rằng tình hình cách mạng đã có bước phát triển mới, thắng lợi lớn đang đến gần.
Câu thơ này mở ra khí thế lạc quan, phấn chấn, như một lời khẳng định rằng cục diện chiến trường đang thuận lợi hơn cho quân dân ta.
4.2.2. Câu 2: “Thắng trận tin vui khắp nước nhà”
- Cấu trúc ngắn, cô đọng: Dòng thơ thể hiện tin tức “thắng trận” đang liên tiếp báo về, niềm vui lan tỏa “khắp nước nhà”.
- Tính cổ động mạnh mẽ: Sự đề cập đến “tin vui” nhấn mạnh kết quả khả quan của các mặt trận, bất chấp gian lao, hy sinh.
Nếu câu đầu mang tính dự báo, thì câu thứ hai gần như xác nhận: chúng ta đã và đang thắng, những chiến thắng ấy còn lan rộng tới mọi miền Tổ quốc.
4.2.3. Câu 3: “Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ”
- “Nam Bắc thi đua”: Thể hiện tinh thần đoàn kết toàn dân, xóa bỏ mọi chia cắt, hướng đến mục tiêu chung là giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
- “Đánh giặc Mỹ”: Đích danh kẻ thù xâm lược, kêu gọi cả dân tộc chung sức.
Câu thơ thứ ba càng tô đậm tinh thần “cả nước một lòng”, từ Bắc chí Nam, không phân biệt vùng miền, cùng dốc toàn lực “đánh giặc Mỹ.” Đây không chỉ là hành động quân sự, mà còn là sự đồng tâm hiệp lực về chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa…
4.2.4. Câu 4: “Tiến lên!”
- Chỉ vỏn vẹn hai từ, nhưng hàm chứa mệnh lệnh hào hùng, dứt khoát, không thể chối cãi.
- Là tiếng gọi khích lệ toàn dân, toàn quân, từ địa phương đến chiến trường trọng điểm, hãy dồn sức xốc tới, nắm lấy thời cơ.
Câu này tạo điểm nhấn mạnh mẽ về mặt nhịp điệu và tinh thần. Từ “Tiến lên!” vang lên như một mệnh lệnh của cầm quân, vừa mang tính khẩu hiệu, vừa mang tính nghệ thuật.
4.3. Phân tích câu cuối: “Toàn thắng ắt về ta.”
- Khẳng định sự tất yếu: “Toàn thắng” là điều chắc chắn sẽ đến, “ắt về ta” biểu thị niềm tin tuyệt đối vào tương lai thắng lợi của nhân dân ta.
- Ngôn từ cô đọng, mang tính dự báo: Bác Hồ không nói “toàn thắng sẽ” hay “toàn thắng có thể,” mà dùng chữ “ắt” – như một mệnh đề chắc chắn.
Câu thơ cuối đóng vai trò tổng kết, quyết đoán, giúp người đọc hiểu rằng đây không chỉ là ước mơ mà là một lời khẳng định, một tuyên bố đầy niềm tin về chiến thắng cuối cùng. Kết thúc bài thơ, tinh thần lạc quan và sự quyết tâm càng tỏa sáng.
4.4. Ý nghĩa nghệ thuật của bài thơ
- Tính ngắn gọn, súc tích: Tổng cộng chỉ 5 câu thơ, mỗi câu tầm 7–8 từ, nhưng truyền tải được nhiều thông điệp từ chúc Tết, phân tích tình hình, cổ vũ kháng chiến, đến khẳng định thắng lợi.
- Giàu tính nhạc và nhịp điệu: Mặc dù câu thơ tương đối tự do, nhưng vẫn giữ vần điệu, gãy gọn, giúp người nghe, người đọc dễ thuộc, dễ lan truyền.
- Tính khẩu hiệu, hiệu triệu: Các từ ngữ mang tính hành động, khẩu lệnh như “thi đua,” “tiến lên,” “ắt về ta”… làm đậm đặc khí thế cách mạng.
- Sự kết hợp giữa thơ và chính trị: Đây chính là nét độc đáo trong phong cách sáng tác của Chủ tịch Hồ Chí Minh; bài thơ gắn liền với nhiệm vụ lịch sử chứ không chỉ dừng ở biểu đạt cảm xúc cá nhân.
4.5. Giá trị lịch sử – văn hóa
- Trong lịch sử: Bài thơ chúc Tết 1968 đi vào tâm khảm của quân dân ta, khơi dậy tinh thần chiến đấu, đóng góp tích cực vào chiến dịch Tết Mậu Thân.
- Trong văn hóa: Thơ chúc Tết của Bác Hồ, và đặc biệt bài năm 1968, đã trở thành một phần di sản văn hóa dân tộc, được lưu giữ và trân trọng.
- Tầm vóc quốc tế: Việc quân dân ta kiên cường chiến đấu, giành thắng lợi bước đầu lớn lao năm 1968 đã làm thay đổi cục diện cuộc chiến, góp phần buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh.
4.6. So sánh với các bài thơ chúc Tết khác
Trong suốt chặng đường lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Bác Hồ đã sáng tác nhiều bài thơ chúc Tết, nhưng bài thơ năm 1968 có thể xem là một trong những bài mang tính bước ngoặt nhất:
- Nếu như thơ chúc Tết năm 1946 là lời khẳng định nền độc lập non trẻ, khơi gợi tinh thần kháng chiến chống thực dân Pháp,
- Thơ chúc Tết các năm 1955–1960 chủ yếu nói về xây dựng miền Bắc, chi viện miền Nam,
- Thì năm 1968 vừa cổ động chiến trường, vừa thúc đẩy tinh thần “Nam Bắc một nhà”, hướng tới thắng lợi quyết định.
4.7. Thông điệp cho hậu thế
Bài thơ tuy đã có hơn nửa thế kỷ tuổi đời, nhưng thông điệp của nó vẫn sống mãi trong lòng dân tộc:
- Trân trọng hòa bình: Hôm nay chúng ta được sống trong hòa bình, ấm no, cần ghi nhớ những hy sinh to lớn của bao thế hệ cha anh.
- Tinh thần đoàn kết, thống nhất: “Nam Bắc thi đua” – ý nghĩa đoàn kết ấy vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Niềm tin vào tương lai tươi sáng: “Toàn thắng ắt về ta” không chỉ là quyết tâm trong chiến tranh, mà còn là phương châm trong mọi lĩnh vực: chỉ cần chúng ta vững vàng, ắt thành công sẽ đến.
PHẦN TỔNG KẾT
1. Ý nghĩa chung
Bài thơ “Chúc Tết” năm 1968 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, với độ dài vỏn vẹn 5 câu, có giá trị đặc biệt:
- Là lời chúc mừng năm mới, đồng thời khơi dậy khí thế cách mạng.
- Khẳng định ý chí độc lập, thống nhất, chiến đấu đến toàn thắng.
- Thể hiện sự lạc quan, niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh toàn dân tộc.
2. Giá trị giáo dục
Đối với giới trẻ ngày nay, bài thơ chúc Tết 1968 là bài học lịch sử quý giá, nhắc nhở:
- Sống có lý tưởng: Noi gương thế hệ đi trước, luôn kiên định mục tiêu, sát cánh đồng bào.
- Trách nhiệm với đất nước: Dù ở thời bình, mỗi người vẫn phải nỗ lực, cống hiến xây dựng quê hương.
- Bồi đắp tinh thần đoàn kết: Học tập bài học “Nam Bắc thi đua” trong bối cảnh phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế.
3. Sự trường tồn trong văn học
Bài thơ “Chúc Tết” năm 1968 đã bước vào sử sách và văn học dân tộc:
- Xuất hiện trong nhiều tài liệu giảng dạy ở các cấp học, trở thành tư liệu lịch sử – văn hóa quan trọng.
- Thường xuyên được dẫn lại trong các chương trình kỷ niệm ngày Tết, ngày lễ lớn, nhắc nhở thế hệ trẻ về tinh thần bất khuất của cha ông.
- Góp phần tô điểm cho gia tài văn chương cách mạng Việt Nam, khẳng định vị thế và tầm ảnh hưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ ở khía cạnh chính trị mà còn ở khía cạnh nghệ thuật.
PHẦN MỞ RỘNG (ĐI SÂU HƠN VỀ BỐI CẢNH LỊCH SỬ)
Để hiểu sâu xa hơn giá trị bài thơ, cần nhìn lại bối cảnh:
- Miền Nam khói lửa: Năm 1968, quân dân ta ở miền Nam đã qua nhiều chiến dịch, chịu đựng bom đạn, chất độc hóa học… Thắng lợi dần có, nhưng áp lực chiến tranh vẫn rất lớn.
- Miền Bắc tiếp sức: Miền Bắc xã hội chủ nghĩa vừa sản xuất, vừa chiến đấu bảo vệ hậu phương, chi viện lương thực, vũ khí, đạn dược… Mỗi người dân là một chiến sĩ.
- Mặt trận ngoại giao: Sau Tết Mậu Thân 1968, Mỹ bị lung lay tinh thần, phải xuống thang bằng cách đồng ý đàm phán ở Paris. Điều này chứng tỏ tác dụng tinh thần khổng lồ của tổng tiến công, gắn liền với lời kêu gọi của Bác.
- Thế giới ủng hộ: Niềm tin vào chiến thắng không chỉ dừng ở nội bộ dân tộc Việt Nam, mà còn được bạn bè quốc tế đồng tình, ủng hộ.
PHẦN TRAO ĐỔI CÙNG BẠN ĐỌC
- Tầm quan trọng của thơ chúc Tết: Tại sao “thơ chúc Tết” của Bác Hồ lại quan trọng hơn so với nhiều lời chúc Tết khác?
- Bởi Bác Hồ là lãnh tụ tối cao, mọi lời của Người đều có sức ảnh hưởng lớn. Lời thơ ấy không chỉ là chúc cá nhân, mà còn là chính sách, tư tưởng dẫn dắt toàn dân.
- Tác động đến tâm lý quần chúng: Lời kêu gọi “Tiến lên!” liệu có tạo ra làn sóng hành động thực tế?
- Chắc chắn có. Trong giai đoạn thông tin còn hạn chế, mỗi bài thơ chúc Tết của Bác được phát qua Đài Tiếng nói Việt Nam vào đêm giao thừa là niềm mong đợi của hàng triệu người dân. Ngay sau giao thừa, không khí phấn khởi, quyết tâm lan rộng, tạo nên sức bật tinh thần để bước vào năm mới đầy hy vọng.
PHẦN LIÊN HỆ THỰC TIỄN
- Giá trị của thơ chúc Tết trong thời đại ngày nay
- Mặc dù đất nước đã hoà bình, độc lập, nhưng tinh thần “Nam Bắc thi đua,” tinh thần “tiến lên” vẫn còn nguyên ý nghĩa trong xây dựng và phát triển đất nước. Chúng ta cùng nhau thi đua trong học tập, lao động, nghiên cứu khoa học, hội nhập quốc tế…
- Vai trò của lời chúc Tết trong văn hóa Việt
- Không chỉ riêng Bác Hồ, mà người Việt từ xưa đã coi trọng phong tục chúc Tết. Đó là nghi thức chào năm mới, gửi gắm ước vọng về an khang, hạnh phúc. “Thơ chúc Tết” của Bác Hồ nâng tầm ý nghĩa dân tộc, đất nước, đưa phong tục chúc Tết trở thành thông điệp chính trị – văn hóa sâu sắc.
- Bảo tồn và phát huy di sản Hồ Chí Minh
- Mỗi dịp Tết, việc ôn lại thơ chúc Tết của Bác không chỉ là hoạt động truyền thống, mà còn là chất liệu giáo dục cho thế hệ trẻ: họ hiểu hơn về lịch sử, trân trọng giá trị hòa bình và tiếp nối khát vọng phát triển nước nhà.
PHẦN LỜI KẾT
Bài thơ “Chúc Tết” Xuân Mậu Thân 1968 của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một trong những áng thơ chúc Tết hào hùng nhất trong lịch sử Việt Nam. Qua 5 câu thơ ngắn, Bác đã gửi gắm thông điệp toàn diện về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường và niềm lạc quan tuyệt đối vào thắng lợi. Bài thơ không chỉ có giá trị trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, mà còn vang vọng đến hôm nay, trở thành di sản tinh thần cho thế hệ Việt Nam hiện đại.
Mỗi lần đọc lại bài thơ, chúng ta như được sống lại không khí hào hùng của những ngày xuân kháng chiến. Đồng thời, sự kết hợp nghệ thuật và chính trị trong thơ Bác càng khẳng định tài năng và tấm lòng lớn của một vĩ nhân. Bài thơ mang tính biểu tượng cho ý chí độc lập, tự do của cả dân tộc, thúc giục mỗi người không ngừng tiến lên, tiếp nối sự nghiệp dựng xây đất nước ngày một giàu mạnh và phồn vinh.
Hy vọng rằng, thông qua bài viết dài và chi tiết này, bạn đọc đã hiểu rõ hơn về bài thơ “Chúc Tết” năm 1968, bối cảnh lịch sử, hoàn cảnh sáng tác, ý nghĩa và giá trị bền vững của tác phẩm. Đây cũng là một lời mời để chúng ta lắng nghe, nghiền ngẫm những vần thơ chúc Tết khác của Bác Hồ, hiểu thêm về sự hy sinh, bản lĩnh và cả tấm lòng cao cả của Người dành cho dân tộc Việt Nam.
Trân trọng cảm ơn quý độc giả đã dành thời gian theo dõi bài viết. Chúc mọi người luôn vững niềm tin, lạc quan, tiếp bước tinh thần “tiến lên” để đưa đất nước tiến nhanh, tiến vững chắc trên con đường hội nhập và phát triển.
